De 9 Wonderen van Oudenbosch wandelroute

Routeverhaal

Alle wegen leiden naar Oudenbosch…

“Een eigen parochie. Ja, dat lijkt me wel wat. Aangenaam. Willem is de naam. Willem Hellemons. Ik ben nét terug uit Rome, waar ik vier jaar lang in de leer was bij de Orde van de Cisterciënzers. En ja, van wat ik daar zag, klopte mijn hart flink wat slagen per minuut sneller. En die eigen parochie, dat wordt Oudenbosch. Waarom niet? Alle wegen leiden immers naar dit dorp. Dat laat de geschiedenis wel zien. Wist je dat Napoleon hier zelfs ooit nog per koets is aangekomen?”

32 jaar, en kersvers pastoor van Oudenbosch. Trots als een pauw, dat is Hellemons. Oudenbosch is voor hem bekend terrein: zijn geboorteplaats Roosendaal ligt een kleine tien kilometer ten zuidwesten. Voor de spiegel in zijn kamer schuift hij op een koude maandagochtend voor het eerst zijn armen in de mouwen van zijn zwarte soutane. Nauwgezet knoopt hij het hemd dicht, en veegt hij een pluisje van zijn borst. Met twee vingers schikt hij zijn herkenbare witte pastoorsboord. Daarna stroopt hij zijn mouwen op: werk aan de winkel!

“Ik bouw een nieuwe kerk voor dit dorp. En niet zomaar één. Nee, deze kerk wordt een regelrechte kopie van mijn zo geliefde Sint-Pietersbasiliek in Rome!” Hellemons wrijft in zijn handen. “Een grote koepel, met een ingetogen neoclassicistisch voorportaal…ja, ik zie het zo voor me”, dagdroomt hij, al lopend door de Oudenbossche straten.

Oudenbosch gaat Hellemons al snel aan het hart. Hier moet niet alleen een kerk komen, merkt hij. Hier is méér nodig. “Oudenbosch was altijd al een plek van handelaars en ondernemers – toch hebben mensen het zwaar.” Als hij om zich heen kijkt, denkt hij: “Dat moet anders.” Want hij weet: dit dorp heeft veel meer in haar mars. Sinds de Sint-Elizabethsvloed (een grote waternoodramp ruim zeshonderd jaar geleden) ligt Oudenbosch zeer strategisch op de vaarroute, met een binnenzee en veer tussen Dordrecht en Oudenbosch. Bruggen over de grote rivieren zijn er in Hellemons’ tijd nog niet. “Zie je wel: alle wegen leiden naar Oudenbosch - óók over water.”

“Scholing en opvoeding: dat is wat we jonge mensen moeten bieden! Dat trekt uiteindelijk het hele dorp omhoog.” Met deze woorden zijn de plannen voor Instituut Saint Louis en Sint Anna geboren. “En ja”, mijmert Hellemons verder, “natuurlijk geven we de architectuur van dat gebouw en het bijbehorende schoolplein die typisch Romeinse allure mee.”

Hellemons weet goed dat zijn plannen voor katholiek onderwijs in Oudenbosch niet nieuw zijn. Ongeveer tien jaar voor zijn aantreden als pastoor, stichtten de Jezuïeten hier al een Latijns college. Bijzonder detail: in dit Jezuïetenhuis zit ook een sterrenobservatorium. “Hoog tijd om die vruchtbare voedingsbodem voor onderwijs uit te breiden naar de gewone jongen en man.”

Grootse plannen ontstaan niet zomaar. Hellemons neemt graag tijd voor overpeinzing en gebed. Soms doet hij dat binnen, in de oude St.-Agathakerk – zijn ‘eigen’ basiliek is immers nog in aanbouw- of in de pastorie. Maar ook buiten krijgen zijn gedachten alle ruimte. In de pastorietuin (nu Jan Gielenplein) of in de kloostertuin van de broeders van Saint Louis (nu Arboretum) bijvoorbeeld. “Maar ik zit ook graag op een bankje met uitzicht over de haven. Dit is een plek waar ik de ondernemersgeest van Oudenbosch kan zien, ruiken, ja, zelfs proeven. Zie daar, die oude gevels, turfvaart, handel, visserij, suikerbietenteelt en een bierbrouwerij. De inspiratie voor nieuwe plannen hangt hier in de lucht!”

Samen met Hellemons maken we een stap vooruit in de tijd. De plannen voor zijn basiliek vorderen steeds verder: de start van de bouw is bijna in zicht. Als pastoor is hij natuurlijk aanwezig bij de feestelijke opening van het nieuwe treinstation. Het tweede station in Nederland, geopend vanwege die strategische ligging van Oudenbosch tussen Antwerpen en Rotterdam. “Ook de spoorwegen leiden nu naar Oudenbosch!”

De komst van het station is zeer goed nieuws. “Kinderen uit het hele land komen nu naar Oudenbosch voor het uitstekende onderwijs bij Saint Louis.” Het instituut groeit rap, en al gauw wordt Oudenbosch bevolkt door kinderen die er les krijgen. “Ook de lokale economie vaart er wel bij”, constateert Hellemons tevreden. Inmiddels is er ook een meisjesschool, op aandringen van Hellemons gesticht door de zusters van Sint-Anna. Dat er nu een station is, grijpt Hellemons ook aan om Oudenbosch neer te zetten als Nederlandse verzamelplaats voor de Pauselijke Zouaven, voor ze ten strijde trekken om zijn geliefde Kerkelijke Staat (later Vaticaanstad) te verdedigen. Dit zijn de soldaten voor de paus – de helden van het Katholieke leven.

Net vier jaar kon Hellemons nog genieten van zijn levenswerk – voluit Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara – voor hij stierf. Oudenbosch heeft inmiddels twee begraafplaatsen voor geestelijken: één voor broeders en één voor zusters. Maar daar ligt Hellemons niet. Hij rust onder de rook van zijn basiliek, op de oude begraafplaats. Precies zoals hij dat zelf gewild zou hebben. Wil je het Oudenbosch van Hellemons van dichtbij verkennen? Wandel door het dorp en ontdek haar geschiedenis in negen bijzondere wonderen en zes boeiende parels.