Design voor de planeet

Een makkelijke oplossing voor een complex probleem?
De laatste jaren komt de term geo-engineering steeds vaker voorbij in discussies over het klimaat. Nu de ernstige gevolgen van klimaatverandering steeds duidelijker zichtbaar worden, snakken we naar een pasklare oplossing – een quick fix. Is geo-engineering inderdaad “een slecht idee waarvoor het nu de hoogste tijd geworden is”, zoals wetenschapsjournalist Eli Kintisch schreef? En ontslaan deze megalomane plannen ons als individu van de verantwoordelijkheid om beter voor de aarde te zorgen?

Onuitvoerbaar, verre van effectief en risicovol
De vormgeving van de aarde kent een lange designgeschiedenis: van koloniale plannen voor het vergroenen van de Sahara, via de angst voor orkanen als oorlogswapen in de Koude Oorlog, tot huidige plannen om CO2 uit de lucht te onttrekken of de aarde te koelen met enorme zonneschermen in de ruimte. Dergelijke projecten blijken vaak onuitvoerbaar, of brengen enorme risico’s met zich mee terwijl hun effectiviteit verre van zeker is. Wie heeft het recht om zulke plannen in de praktijk te brengen? Wie draagt de mogelijke gevolgen? En wat zeggen deze debatten over de verwachtingen die we van ingenieurs, wetenschappers en ontwerpers hebben?

Een mechanische boom, een ingedamde Waddenzee en koloniale kaarten
In de tentoonstelling zie je hoe ontwerpers, ingenieurs en wetenschappers al decennialang de wereld naar hun hand proberen te zetten. En dat die pogingen tot een enorme diversiteit aan ontwerpen hebben geleid. Zo is er bijvoorbeeld de ‘mechanische boom’ van Klaus Lackner; een gigantische machine die volgens hem 1000 keer meer CO2 aan de lucht onttrekt dan een normale boom. Lackner voorspelt een futuristische toekomst waarin deze mechanische bomen over de hele wereld CO2 opnemen. Maar we laten ook zien dat dit soort megalomane toekomstvisies van alle tijden zijn. Wat dacht je bijvoorbeeld van de plannen om de Waddenzee in te dammen? Ook ontdek je propagandaposters uit Maoïstisch China en de Sovjet-Unie onder Stalin die tonen hoe deze regimes zowel het weer als het land zelf naar hun hand wilden zetten. Nog verder terug in de tijd zijn er meteorologische instrumenten uit de 18e en 19e eeuw die laten zien dat het precies meten van het klimaat de eerste stap was in het verlangen om het klimaat te ontwerpen. Ook zie je koloniale kaarten uit de 17e en 18e eeuw die tonen hoe Europese landen al decennialang letterlijk de wereld vorm geven. Ze laten de complexe, en problematische wortels zien van een begrip dat heel modern lijkt.